تعریف واژه ارتوز:

ارتوز وسیله‌ای است که برای محافظت و ثابت نگه داشتن بخش‌هایی از بدن، محافظت یا اصلاح زخم‌ها و ناهنجاری‌ها یا کمک به انجام بعضی حرکات و وظایف خاص بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. ارتوز اندام فوقانی برای شانه، آرنج، بازو، مچ دست یا دست استفاده می‌شود. این دستگاه‌ها با نام‌های ارتوز یا اسپیلینت‌ شناخته می‌شوند. ارتوزهای اندام فوقانی می‌توانند برای اهداف زیادی استفاده شوند. برخی از کاربردهای رایج آن‌ها عبارتند از: ثابت نگه داشتن محل شکستگی یا مفاصل ناپایدار، بی‌‌حرکت نگه داشتن مفاصل برای تسریع روند بهبود ان‌ها، اصلاح یا پیش‌گیری از انقباض‌ مفاصل، اصلاح دررفتگی مفاصل یا تنظیم ناهماهنگی تاندون‌ها، جلوگیری از تشکیل بافت زخم ، حفظ راستای صحیح مفصل، کمک به حرکت مفاصل و کاهش تنوس ماهیچه‌ای در عضلات اسپاسم شده.

اگرچه برای بعضی موارد ارتوزهای از پیش اماده‌ای وجود دارند، اما بیشتر ارتوزها به صورت سفارشی ساخته می‌شوند تا متناسب با نیازهای خاص هر بیمار باشند. ارتوزها را می‌توان از گچ، چوب، فلز، پارچه یا پلاستیک ساخت. در دهه‌های اخیر در اکثر ارتزها از مواد ترموپلاستیک (یا گرمانرم) سبک وزن استفاده می‌شود که پلاستیک‌هایی هستند که در هنگام گرم شدن قابل انعطاف بوده و پس از خنک شدن، شکل خود را حفظ می‌کنند. این مواد به صورت ورقه‌هایی با ضخامت‌های‌ متفاوت وجود دارند و ممکن است از هر ترکیب پلیمری‌ای تشکیل شده باشند. ورق‌های ترموپلاستیک می‌توانند به طور دقیق به شکل اعضا بدن فرم گرفته و بعضی از آن‌ها به تناسب تغییر شکل بدن ، می‌توانند بارها و بارها تغییر شکل داده شوند. ارتوز به دست آمده با این روش سبک وزن بوده و استفاده و نگهداری از آن نسبتا آسان است.

انواع ارتوزهای اندام فوقانی:

1. ارتوز دورکننده شانه (یا ابداکشن)

ارتوزهای دورکننده  (یا ابداکشن) شانه برای اصلاح و ترمیم عضلات گرداننده شانه(یا روتاتور کاف)، آسیب‌دیدگی کپسول شانه، در رفتگی و یا نیم دررفتگی شانه یا کتف ، درمان آسیب‌دیدگی و یا اصلاح بافت نرم و همچنین برای شکستگی‌های ترقوه استفاده می‌شوند. ارتوتیست‌های حرفه‌ای (متخصصین ارتوپدی فنی) نیازهای شما را بررسی کرده و بر طبق آن‌ها، یک ارتوز دورکننده شانه مناسب شما می‌سازند. برای چنین ارتوزی ممکن است یک تسمه دورکننده، یک نوار کتفی یا وسیله الاستیکی‌ای که شانه شما را ثابت نگه می‌دارد برای شما ساخته شود. تحت هر شرایطی، شما باید مطمئن باشید که ارتوتیست مراقب آسیب‌دیدگی شانه شما هست تا به درستی بهبود یافته و سلامتیتان به شما بازگردد.

2. ارتوزهای شکستگی

ارتوزهای مخصوص شکستگی برای شکستگی‌های ناحیه میانی استخوان‌های زندزیرین یا زندزبرین، شکستگی‌های مچ دست و دست، شکستگی‌های دور از مرکز استخوان بازو ، شکستگی‌های نزدیک به سر استخوان‌های زندزیرین و یا زندزبرین و برای ثابت نگه داشتن شانه پس از عمل جراحی یا پس از باز کردن گچ استفاده می‌شود. این ارتوزها در هر دو شکل نیمه سخت و سخت با توجه به نیاز فرد و نوع شکست وجود دارند. موارد استفاده یک ارتز مخصوص شکستگی اندام‌های فوقانی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• شکستگی استخوان بازو
• شکستگی زند زیرین
• شکستگی زند زبرین

3. ارتوز مچ دست

اگر به سندرم کانال کارپال، تاندونیتیس، رگ به رگ شدن یا کشیدگی عضلات مچ دست مبتلا هستید و یا لازم است حرکات دستتان را پس از شکستگی کنترل نمایید، ممکن است به یک ارتز دست نیاز داشته باشید. ارتز دست همچنین برای مدیریت کنتراکتور (کوتاه شدگی غیرطبیعی عضله یا زردپی) مچ دست و دست استفاده می‌شود. این ارتوزها می‌توانند در زمان استراحت و یا در حین انجام فعالیت، بسته به نوع آسیب‌دیدگی استفاده شوند. پزشک به شما کمک می‌کند تا ارتوز مناسب، که به کمک آن آسیب‌های شما به خوبی درمان شود انتخاب کرده و شما بتوانید بدون هیچ گونه مانعی به زندگی روزانه خود بازگردید.

موارد تجویز ارتوز مچ دست یا ارتوز دست ، مچ دست عبارتند از:

• سندرم تونل کارپال
• حادثه مغزی عروقی (حمله مغزی) (CVA)
• کنتراکتور مچ دست و یا دست
• هنگامی که لازم باشد دست در موقعیت کاربردی (Functional Hand Position) اتل‌بندی شود. (منظور از Functional Hand Position، موقعیتی برای آتل‌بندی و اسپلینت کردن دست است به صورتی که مچ دست و انگشتان دست را شامل شود. برای این کار مچ دست در زاویه‌ای بین ۲۰ تا ۳۵ درجه با خمیدگی به سمت عقب (بالا) و مفاصل اینترفالانژیال در زاویه‌ای بین ۴۵ تا ۶۰ درجه قرار می‌گیرند. انگشت شست از دست دور نگه داشته شده و در جهت مخالف ولی هم‌راستا با پشت انگشتان دست قرار می‌گیرد.)

مزایای ارتزهای اندام فوقانی چیست؟

صرف نظر از جایی که ارتزهای اندام فوقانی برای آن‌ها استفاده می‌شود، این ارتزها به طور کلی مزایای دارند. پزشک با شما در مورد این که کدام یک از این روش‌های درمانی برای شما مهم‌تر است صحبت کرده تا شما را راهنمایی کند که بهترین برنامه درمانی را برگزینید. این مزایا عبارتند از:

• به شما کمک می‌کند تا به فعالیت‌های عادی زندگی روزمره خود بازگردید
• بهبود عملکرد اندام فوقانی
• کاهش درد
• افزایش دامنه حرکتی
• جلوگیری از هر گونه حرکت ناخواسته
• حفاظت از یک منطقه خاص در برابر آسیب مجدد
• کمک به اصلاح هر گونه ناهنجاری یا بدفرمی
• بهبود قدرت
• کمک به درمان

موارد خاص

در حالی که بسیاری از اختلالات و آسیب‌های اندام فوقانی را می‌توان با ارتزها و اسپلینت‌ها مدیریت و کنترل کرد، اما موارد خاصی وجود دارد که در آن‍‎ها بهبودی با استفاده از ارتز پیشرفت بسیار کمی داشته و به طور کلی به نظر می‌رسد مدیریت و کنترل ارتز در ان‌ها ضعیف بوده باشد. این موارد عبارتند از:

 ﻓﻠﺞ ﯾﮏ ﻧﯿﻤﻪ ﺑﺪن

در حال حاضر مدیریت وضعیت بیمارانی که به ﻓﻠﺞ ﯾﮏ ﻧﯿﻤﻪ ﺑﺪن (همی‌پلژی) مبتلا هستند توسط ارتز، محدود به ارتز دست- مچ ثابت(static hand-wrist orthosis) برای جلوگیری از خمیدگی عضلات دچار انقباض (کنتراکتور)  و یا استفاده از یک اسلینگ شانه‌ای  برای جلوگیری از دررفتگی ناقص شانه و یا درد است. گاهی اوقات، ارتزهای گرفتن منفعل (passive prehension) که به صورت دستی به کار می‌روند، برای برخی بیماران نسبتا موفق بوده‌اند.

آرتریت روماتوئید

تعدادی ارتز به طور خاص برای بیمار مبتلا به آرتریت روماتوئید طراحی شده‌اند. با این حال، به طور کلی برای مدیریت شرایط مختلف پاتومکانیکی حاصل از بیماری آرتریت روماتوئید یک رویکرد اصولی و قاعده‌مند به کمک ارتز وجود ندارد.

سوختگی‌ها

اگرچه در  بعضی از مراکز سوختگی اقدامات ویژه و مثبتی در زمینه اسپلینت‌ها و ارتزهای مناسب سوختگی اندام فوقانی برای جلوگیری از کنتراکتور انجام شده است ، اما به نظر می‌رسد احتمالا درمان بیماران در سایر مناطق، به کمک ارتزبه طور مطلوب انجام نمی‌شود.