یکی از شناخته شده ترین ناهنجاری های ارتوپدی اختلال صافی کف پا است. که ابتدا در دوران کودکی برای پدر و مادرها و در بزرگسالی برای خود افراد نگرانی هایی را ایجاد می کند
از پرتکرار ترین مباحث ارتوپدی، صاف کفی پا باشد که به خوابیدگی قوس داخلی کف پا اشاره دارد و اغلب خود شما نیز اگاهی نسبی به این اختلال دارید و حداقل یک نفر از اعضای خانواده خود را با این اختلال دیده اید.
بنابراین در این مطلب سعی شده تا با استناد به جدیدترین مطالعات علمی تمام نگرانی ها و راهکارهای موجود برای کنترل صافی کف پا از زمان کودکی تا دوران بزرگسالی پرداخته شود و جای هیچ سوالی باقی نماند!

شناخت بیشتر ساختار کلی پا 

پا یک مجموعه است که تحت عنوان “ارگان انتهایی” نامبرده می شود که وزن بدن را در هنگام حرکت تحمل می کند.مجموعه پا، از ۲۶ استخوان و ۳۳ مفصل تشکیل شده که شامل پا و مچ است و توسط عضلات، لیگامان و تاندون های متعددی کنترل و با ثبات می گردد.
بطور کلی پا را می توان به سه قسمت تقسیم کرد: پشت پا، سینه پا و پنجه پا.
و همچنین دارای سه قوس اصلی است که درتحمل وزن در حین راه رفتن به فرد کمک می کند
قوس داخلی که اغلب همه ما فکر میکنیم تنها قوس تشکیل دهنده پا همین است در حالیکه دو قوس دیگری بصورت قوس عرضی (زیر پنچه پا) و قوس خارجی (کنار خارجی پا) نیز در پا وجود دارد.

                                        قوس های پا

ایجاد صافی کف پا

انعطاف پذیری قوس های که در قسمت اول نامبرده شد، باعث شده که مصرف انرژی در زمان راه رفتن بصورت بهینه باشد و خیلی سریع خسته نشویم. معمولا زمانی صافی کف پا ایجاد می شود این قوس های از بین رفته اند و انرژی مصرف شده در حین راه رفتن زیاد می شود و به همین دلیل فرد دچار خستگی زودرس می شود.جالب است بدانید که تنها یک تا دو نفر از هر ۱۰ نفر از بچه ها صافی کف پا را همراه خود به بزرگسالی می آورند.

برعکس این اختلال هم وجود دارد که آن افزایش قوس کف پا می نامند و این اختلال نیز باعث عوارضی در پا می شود.

کف پای صاف در طولانی مدت باعث ایجاد تغییرات در زنجیره بسته حرکتی ما می شوند و ممکن است زانو، لگن و بعضا کمر را درگیر کنند.

از جمله عوارضی که صافی کف پا بر جای می گذارد می توان به التهاب فاشیای کف پا (پلانتار فاشیاتیس)، انحراف شست پا یا قوز شست پا (هالوکس والگوس)، پیچ خوردگی های مچ پا شود.

علائم صافی کف پا 

نشانه های و علائم هشدار دهنده کف پای صاف معمولا چه در دوران کودکی و چه در بزرگسالی معمولا به یک شکل بروز می کند و اصلی ترین نشانه آن خستگی مفرط و زود هنگام بعد از یک پیاده روی کوتاه می باشد. بطورکلی علایم کف پای صاف شامل موارد زیر است:

• کاهش قوس طولی پا
• چرخش پاشنه به خارج
• برجستگی استخوان ناویکولار(استخوان داخلی پا)
• پهن شدن پا و قرارگرفتن پنجه پا به بیرون درهنگام راه رفتن
• قرارگرفتن کناره داخلی پا روی زمین درهنگام ایستادن و راه رفتن
• ساییدگی کناره داخلی پاشنه کفش
• درد درناحیه قوس طولی داخلی،خستگی زودرس و کمردرد
•  ایجاد زمینه مناسب برای تغییر شکل زانو وتمایل به ضربدری شدن زانوها
• فقدان حالت فنری بدون درد پا که منجر به عدم مهارت در راه رفتن وکشیدن پا به زمین

تشخیص صافی کف پا به وسیله معاینه و ارزیابی پزشک و همینطور کارشناس ارتوپدی فنی (ارتز و پروتز) امکانپذیر است.اخیرا با پیشرفت تکنولوژی، برای معاینه بیشتر و دقیق تر کف پا، از اسکن های کف پا استفاده می کنند.شما می توانید برای شناخت انواع اسکن کف پا بصورت دو بعدی و سه بعدی در مطلب زیر بطور کامل بخوانید:

آشنایی با اسکن دو بعدی و اسکن سه بعدی کف پا  

صافی کف پا در کودکان

نحوه تشخیص صافی کف پا در کودکان 

اکثر کودکان دارای کف پای صاف هیچ علامت مشخص ندارند ولی بعضی از آنها علایم زیر را گزارش می کنند:

• درد، حساس به لمس و گرفتگی پا (ساق پا و زانو)
• چرخش پاشنه به خارج
• حرکات عجیب و تغییر در الگوی راه رفتن
• سختی در پوشیدن کفش ها
•  خستگی سریع بعد از انجام فعالیت های فیزیکی

نحوه تشخیص صافی کف پا در بزرگسالی

برای اینکه ببینید که دارای صافی کف پا هستید یا نه قسمت داخلی کف پای خود را حین ایستادن بررسی کنید. اگر صافی کف پا داشته باشید، این قسمت روی زمین خوابیده است و در صورتی که در میانه داخلی کف پای شما از زمین فاصله داشته باشد صافی کف پا ندارید و آن فاصله را قوس می گویند.
صافی کف پا معمولا نیاز به درمان خاصی ندارد
شما کار خاصی نیاز نیست که انجام دهید زیرا این عارضه؛

• معمولا مشکل بسیار سختی ایجاد نمی کند
• شما را از انجام فعالیت های روزانه و یا مانند ورزشی باز نمی دارد.

درمان صافی کف پا

همیشه در مطالعات علمی بر سر “درمان قطعی صافی کف پا” بحث های متناقضی وجود دارد ولی چیزی که تاثیر آن قابل انکار نیست درمانهای غیرجراحی در کنترل و کاهش علائم صافی کف پا در افراد مختلف می باشد و این درمان های غیرجراحی به تهیه کفی یا کفش طبی مناسب می پردازد.

درمان صافی کف پا در کودکان 

برای کودکانی که بطورکلی هیچ قوسی در پا دیده نمیشود چه بصورت ایستاده و نشسته، درمانی توصیه نمیگردد بخصوص اگر پا سفت و دردناک باشد.
در این حالت نیز کفی های طبی به بچه ها  کمک نمی کند که باعث تشکیل قوس شود و صرفا بصورت قوس مصنوعی زیر پای کودک را می کند. و نیروهای وارده از زنجیره بسته در هنگام را رفتن را کنترل می کند. در بعضی موارد نیز تحمل کفی طبی نیز بخاطر سفت بودن کف پای بچه ها وجود ندارد و وجود کفی طبی حتی ممکن است باعث مشکلات دیگری شود. اما سوال پرتکرار که می تواند همواره از زبان والدین نگران شنید این سوال است که؛

صافی کف پا در کودکان چگونه اصلاح می شود؟
کفی های طبی با قوس مناسب: پزشک کودک شما ممکن است کفی طبی با قوس مناسب را تجویز کند که درون کفش کودکتان جایگذاری شده و باعث کاهش درد و علائم ناشی از صافی کفی پا می شود.در کودکان از بهتر است یک کفی ایجاد کننده با یک ارتفاع داخلی در کفش استفاده نمود و همراه با آن یک دوره تمرینات تقویت کنندهء عضلات داخلی کف پا را انجام داد. در این موارد استفاده از کفی طبی با پر کردن قوس طولی و عرضی کف پا به اصلاح راستای کف پا و توزیع متناسب تر فشار در نواحی مختلف کف پا کمک می کند.

 آیا با رشد کودکان صافی کف پا آنها از بین می رود؟ 

چیزی که در اکثر مطالعات به اثبات رسیده است آن است که تعداد خیلی زیادی از بچه ها بین سنین ۱تا۵ سالگی دارای صافی کفی پای طبیعی هستند.که این جز فرایند طبیعی رشد آنها است و بیش از ۹۵ درصد آنها با گذشت زمان دارای قوس طبیعی پا می شوند.

برای شناخت بهتر انواع کفی طبی می توانید مطلب زیر را بخوانید:

هر انچه که باید در مورد انواع کفی های طبی بدانید!

درمان صافی کف پا در بزرگسالی 

کف پای صاف در بزرگسالی، اختلالی به جا مانده از کودکی یا اختلال اکتسابی در زندگی می باشد که معمولا با درمان های غیرجراحی مانند کفی های طبی آن را کنترل می کنند.در ادامه به رایج ترین سوالاتی که در مورد این اختلال در سنین بزرگسالی پرسیده می شود پرداخته شده است؛

 آیا صافی کفی پا با گذشت زمان بدتر می شود؟

بله. به دلیل تحمل کردن فشار زیاد تاندون ها و عضلات باعث بدتر شدن راستای پا و مچ پا می شود و همچنین باعث بدشکلی هایی در مچ پا و یا درد در زانو ها را ممکن است به دنبال داشته باشد.

 ایا صافی کف پا دائمی است؟

در بزرگسالان این عارضه معمولا به  صورت دائمی باقی می ماند.درمان معمولا بر کاهش علائم دردناک فرد تمرکز دارد تا اصلاح قوس. و در بزرگسالان آن را معمولا اکتسابی می گویند چون به مرور زمان قوس از بین رفته و صافی به وجود آمده است و احتمال بدتر شدن آن نیز وجود دارد.

آیا صافی کف پا قابل درمان یا اصلاح است؟

معمولا افرادی که هیچ گونه علائم دردناکی ندارند به درمان هم نیازی ندارند ولی در غیر اینصورت کفش های طبی حمایتی و با فیت مناسب می تواند کمک کننده باشد.کفی های طبی سفارشی ساخت با توجه شرایط و قوس فرد می تواند تا خدود زیادی درد را کاهش دهد.

آیا صافی کف پا بدون عمل جراحی برطرف/ اصلاح می شود؟

اگر صافی کف پا در نتیجه استفاده بیش از حد و ضعف عضله باشد می توان ان را با فیزیوتراپی اصلاح کرد.معمولا صافی کف پا به عمل جراحی نیاز پیدا نمی کند فقط در صورتی که یک بدشکلی استخوانی و یا پارگی یا کشیدگی یک تاندون وجود داشته باشد.عدم اقدام زودهنگام برای درمان صافی کف پا باعث ارتروز پا و ضعف عملکرد در پا می شود.

سوالات متداول 

سوالات رایجی که در مورد صافی کف پا معمولا توسط مراجعین پرسیده می شود؛

آیا با صافی کف پا از خدمت سربازی معاف می شوید؟

برای شروع خدمت سربازی نباید دارای صافی کف پا باشید.ولی پذیرفتن در سربازی بستگی به شدت صافی کف پا دارد و اگر فردی از درد زیاد کف پا بصورت مزمن شکایت دارد بطور قطع نمی تواند به خدمت سربازی بپردازد.

آیا داشتن صافی کف پا باعث می شود که قد از حد معمول کوتاهتر نشان داده شود؟

طبق مطالعات انجام شده، ارتباطی بین قوس کف پا و طول قد شما وجود ندارد.

چه نوع کفش هایی برای صافی کف پا مناسب هستند؟

معمولا کفش هایی که فضای کافی داشته باشند و ساختار شبیه کفش های ورزشی داشته، دارای ناحیه مچ پای محکم و کمی دارای ارتفاع و همینطور کفش هایی با پنجه های پهن. انواع کفش های طبی می توانید برای حمایت و کنترل این اختلال تاثیرگذار باشد. برای اطلاعات بیشتر در مورد کفش های طبی می توانید مطلب زیر را بخوانید:

کفش طبی چیست؛ نحوه مراقبت و استفاده از کفش های طبی 

آیا صافی کف پا می تواند باعث کمر درد شود؟

بدن در حین راه رفتن مانند یک زنجیره بسته است صافی کف پا باعث تغییر راستای مچ، زانو و حتی روی لگن شما تاثیر گذارد و بطرو کلی روی کل راه رفتن شما تاثیر می گذارد و در طولانی مدت ستون فقرات نیز بخصوص ناحیه کمر را درگیر کرده و باعث کمر درد می شود.

آیا صافی کف پا می تواند روی تعادل افراد تاثیرگذار باشد؟

اگر صافی کف پا در ورزشکاران وجود داشته باشد می تواند باعث بی تعادلی آنها شود.کف پای صاف پایی ناپایدار است و بسیار مستعد آسیب های مختلف می شود.حتی این عارضه در ورزشکاران باعث عدم جابجایی بدن آنها در زمین بازی می گردد.

آیا کف پای صاف با تمریتات اصلاحی برطرف می شود؟

اگر چه انجام حرکات اصلاحی در برطرف کردن قوس کف پا چندان تاثیری ندارد ولی می تواند عوارض بعدی را کاهش دهد.
در ادامه چند حرکت برای اصلاح صافی کف پا اورده شده است:

حرکات اصلاحی جهت جبران صافی کف پا:

۱-میله ای را زیر پای خود قرار داده و آن را بغلتانید.

۲-یک تکه پارچه یا حوله نرم را زیر پا قرار داده و سعی کنید با انگشتان پا آن را بگیرد و جمع کنید.

۳-پاهای خود را خم و راست کنید.

۴-مطابق شکل با یک توپ بازی کنید و ان را به دستان خود منتقل کنید.