رشته ارتز و پروتز چیست؟

شاید نام اعضای مصنوعی یا اندام مصنوعی و یا ارتوپدی فنی را شنیده باشید. همه ی اینها، نام های دیگر رشته ی ارتز و پروتز می باشند. علم ارتز و پروتز حرفه ای پویا و در حال گسترش در شاخه توانبخشی است. این علم ترکیبی از علوم پزشکی، مهندسی، استفاده و شناخت مواد و توانایی کاربرد آنها در ساخت ارتز و پروتز است.
ارتزیست و پروتزیست (متخصص ارتز و پروتز) از علم پزشکی برای تشخیص و ارزیابی فرد و از علم مهندسی و شناخت مواد برای طراحی و ساخت ابزار استفاده می کند.
تمام فعالیت های آنها در پی رسیدن به بهبود زندگی فیزیکی بیماران و کسب استقلال و بازگشت به جامعه است. یک متخصص در این رشته علاوه بر داشتن دانش کافی در علوم باید بتواند با بسیاری از ماشین آلات و ابزار کارگاهی آشنایی داشته و کار کند. همچنین باید بسیار نزدیک و همراه با بیمار بوده و تعاملات مناسبی با سایر اعضای تیم توانبخشی داشته باشد.

ارتز چیست؟

در تعریف کلی از سازمان جهانی بهداشت برای ارتز میتوان گفت:

“به وسیله کمکی پزسکی که در راستای اندام یا بدن فرد قرار می گیرد تا فشار مکانیکی را برای اهداف متفاوت بر روی آن اندام یا قسمت مشخصی از بدن اعمال کند، ارتز orthoses گفته می شود.”

ارتز برای تغییر یا اصلاح ویژگی های عملکردی و ساختاری سیستم عصبی-عضلانی و سیستم اسکلتی بر روی بدن یا اندام قرار می گیرد.

یک ارتز می تواند به منظور:

• کنترل، هدایت، محدود کردن و یا بی حرکت کردن بخشی از بدن (اندام ، مفصل…) برای یک دلیل خاص
• کمک به حرکت فرد
• کاهش تحمل نیروی وزن برای یک هدف خاص
• کمک به بازتوانی عضو دچار شکستگی شده بدن استفاده شود.

ارتز به منظور اصلاح شکل یا عملکرد بدن مورد استفاده قرار می گیرد تا فرد راحت تر و با آسیب کمتری راه برود.

در گذشته ارتز تنها توسط ارتزیست و متناسب با همان فرد مراجع کننده فرایند طراحی و ساخت صورت می گرفت. اما با پیشرفت تکنولوژی از سال ۱۹۶۰ نوآوری ها در ارتز و پروتز (اعضای مصنوعی) تحت تأثیر سازگاری تکنیک های صنعتی برای تشکیل خلأ ورقه پلاستیک یا همان vacuum forming sheet plastics قرار گرفتند.

امروزه ارتز ها به صورت پیش ساخته نیز در دسترس است که با توجه به تجویز پزشک و نظر مساعد ارتزیست نسبت به تجویز پزشک مورد استفاده افراد قرار می گیرد.

ارتزیست کیست؟

ارتزیست یکی از اعضای تیم توانبخشی است که با ارزیابی، تشخیص، درمان اختلالات فیزیکی و با استفاده از دانش پزشکی و مهندسی به طراحی، ساخت و تجویز ارتز مناسب به مراجع می پردازد. علاوه بر تجویز و طراحی، یک ارتزیست مسئولیت مدیریت کاربردی ارتز و دادن آموزش های لازم برای پوشیدن و استفاده بهتر از ارتز و بررسی ماهیانه در حین استفاده از ارتز را نیز دارد.

حیطه فعالیت ارتزیست براساس نواحی بدن شامل:

• ارتز کرانیال(جمجمه)
• ارتز ستون فقرات
• ارتز اندام فوقانی (مناسب برای بازو، آرنج، ساعد، مچ، دست)
• ارتز اندام تحتانی (مناسب برای ران، زانو، ساق پا، مچ پا، پا)
• کفش و کفی
• ارتز کودکان است.

بعضی از ارتزیست ها در ساخت ارتز های یکی از نواحی فوق خبره شده اند و بیشتر در آن حوزه فعالیت می کنند.

پروتز چیست؟

در تعریف کلی برای پروتز می توان گفت:

“به وسیله ای پزشکی که در امتداد بدن یا اندام قرار می گیرد و به نوعی جایگزین آن قسمت از اندام که در اثر آسیب و یا برخی از بیماری ها قطع شده، می شود، پروتز prostheses می گویند.”

پروتز به منظور جبران عضو قطع شده به فرد آمپوته ( قطع عضو) تجویز می شود.

پروتز از لحاظ کاربردی به دو دسته زیبایی و کاربردی تقسیم می شود.

پروتزهای کاربردی شامل پروتزهای اندام تحتانی و پروتز اندام فوقانی می باشد. افراد دارای عضو قطع شده در اندام تحتانی، بیشتر به پروتز های کاربردی تمایل دارند ولی تمایل افراد آمپوته اندام فوقانی به پروتز های زیبایی بیشتر است.

حیطه فعالیت پروتزیست:

• اندام فوقانی (بازو، آرنج، ساعد، مچ، دست)
• اندام تحتانی بالای زانو
• اندام تحتانی پایین زانو
• زیبایی

• پروتزیست کیست؟

Double below-knee prosthesis

پروتزیست یکی از اعضای تیم توانبخشی است که با ارزیابی و بررسی عضو باقی مانده و و هم انتخاب یک سیستم تعلیق مناسب با آن، قالب گیری را از عضو باقی مانده آغاز می کند. پس از قالب گیری اصلاحات لازم را روی قالب انجام می دهد.

در مواردی پروتزیست عضو تیم پزشکی بوده و در زمان آمپوته کردن (یعنی زمان قطع کردن عضو) از او درباره ی سطح آمپوتاسیون (عمل قطع اندام) نظرخواهی می شود.

فرایند درمانی ارتزیست و پروتزیست:

فرآیند کلی و جامع ارتز و پروتز دربرگیرنده ی سه بخش مجزا است :

1. ارزیابی: شناسایی مشکلات اساسی ، بیماری ها و معلولیت های فرد است و همچنین تخمین زدن پیش آگهی برای انتظارات در آینده پس از مراحل درمان
2. درمان: شامل تجویز ارتز یا پروتز لازم و ساخت آن از مناسبترین مواد می باشد. اما قبل از آن لازم است با در نظر گرفتن معیارهای درمانی جایگزین مثل جراحی و تزریقات و گچ گیری شرایط پایه ای و اساسی بیمار را بهبود بخشید. آموزش به بیمار و هر یک از اعضای تیم توانبخشی درباره ی نحوه ی عملکرد وسیله و همچنین نگهداری از آن هم در این مرحله صورت می گیرد.
3. پیگیری بلند مدت: افزایش حرکت بیمار، توانایی مراقبت بیمار از خود، بازگشت دوباره بیمار به جامعه و همچنین بهبود کیفیت زندگی او از جمله این نتایج هستند.